Siostra Dorota Stang nie jest szerzej znana polskim katolikom. Być może jej nazwisko obiło nam się o uszy przy okazji Tygodnia Laudato Si czy informacji dotyczących Synodu w Amazonii, który zapewne nie budziłby w Polsce większego zainteresowania, gdyby nie akcje z Pachamamą i pomysły kard. Tagle nt. wprowadzenia zapisu o osobach LGBT w dokumencie końcowym.

Konserwatywnych katolików chciałbym uspokoić – siostra Stang nie posługiwała się w ewangelizacji Pachamamą ani nie próbowała wprowadzać wątpliwych reform w Kościele. To amerykańska misjonarka i męczenniczka za wiarę, która angażowała się w pomoc lokalnej społeczności i ochronę lasu Amazońskiego w miejscowości Anapu w Brazylii.

Siostra Stang zginęła 12 lutego 2005 r. Tego dnia drogę zastąpiło jej dwóch mężczyzn – Rayfran das Neves Sales i Cloadoaldo Carlos Batista, którzy prowadzili nielegalną wycinkę drzew. Jak sami na początku zeznali – jeden z nich zapytał siostrę, czy ma broń. Wyciągnęła wtedy z torby Pismo Święte mówiąc, że to jest jej broń, po czym zaczęła czytać wersety Kazania na górze z Ewangelii wg św. Mateusza. Wtedy Sales oddał do niej sześć strzałów z rewolweru.

Nielegalna wycinka drzew w Amazonii była i nadal jest jednym z najprostszych sposobów na życie w tamtym regionie. Siostra Dorota sprzeciwiała się jej, gdyż dla Brazylijczyków było to podcinanie gałęzi na której się siedzi. Z lokalnymi władzami próbowała wdrożyć program zrównoważonego rozwoju i pomocy najuboższym.

Więcej o siostrze i jej działalności możemy dowiedzieć się z filmu „Who killed sister Dorothy” z 2008 w reż. Daniela Junge. Chciałbym tu jednak zwrócić uwagę na sam przebieg procesu i postawę oskarżonych oraz ich obrońcy, o czym informacji nie znajdziemy niestety w polskich mediach.

Oto jak wyglądał przebieg zeznań oskarżonych oraz ich linia obrony:

• Tuż po ujęciu, Neves Sales tłumaczy się przed kamerami, że działał w afekcie. Jednak niedługo później Amair Feijoli przyznaje, że wcześniej podżegał go do zabójstwa pytając, czy ma odwagę zabić siostrę. Sales potwierdził tę wersję. Batista także przyznał, że zabójstwo siostry było zaplanowane, a także, że nigdy nie był jej wrogiem i nawet uważał, że jej praca na rzecz ubogich była piękna.
• Batista został ciężko pobity w więzieniu i kazano mu pokazać się w takim stanie Feijoliemu. Później odwiedzili go prawnicy Regivaldo Pereiry Galvao (jednego z głównych oskarżonych o zlecenie morderstwa) – Americo Leal i Eduardo Imbiribra. Zapytali czy wezwano go na proces i jeśli tak – by siedział cicho. Batista przyznał: «Jestem w ich rękach» i nie zeznawał.
• Dzień po pobiciu Batisty, Amair Feijoli rezygnuje z usług prawników Galvao na rzecz obrońcy z urzędu, tłumacząc że nie działa on w jego interesie. Imbiribra i Leal kontaktują się z nim i próbują zastraszyć, by zrezygnował z tego pomysłu.
• Feijoli przyznaje przed sądem, że był pośrednikiem w zleceniu zabójstwa siostry, za co Galvao i Vitalmiro Bastos de Moura oferowali mu 50 000 reali brazylijskich. Motywem miał być fakt, że siostra przeszkadzała im w wycince angażując się w program przyznawania najuboższym ziemi, do której chcieli mieć dostęp i zgłaszała ich działania władzom.
• Galvao zaprzecza swojemu udziałowi w całej sprawie sprawie.
• De Moura twierdzi, że ziemia którą zajmowali sprowadzeni przez siostrę w porozumieniu z władzami ubodzy osiedleńcy należy do niego, a nie do państwa. Jedyne co ma na potwierdzenie tego faktu to ksero umowy jej kupna od Galvao. Powołuje się także na szefa INCRA (Narodowy Instytut dla Kolonizacji i Reformy Agrarnej), który twierdzi, że czasie zabójstwa ziemia nie należała ani do niego ani do siostry. De Moura zaprzecza swojemu udziałowi w całej sprawie.
• Obrońcy przywołują fakt, że jeszcze przed zabójstwem zostało złożone formalne doniesienie na siostrę Stang, jakoby rzekomo to ona była przyczyną konfliktów w regionie, zaopatrywała ludzi w broń i amunicję dużego kalibru oraz stała za morderstwem Moisesa Andrade i usiłowała zabić Paulo Neves Juniora. Nigdy nie przedstawiono żadnych dowodów na podparcie tych oskarżeń.

• Leal sugeruje przed sądem, że to wszystko wydarzyło się tylko dlatego, że siostra «chciała być w telewizji i wymachiwać swoim krzyżem, sądząc że to jest zabawne i że jest największą świętą w regione». Pyta Salesa, czy ona naprawdę była szalona, a on mówi, że z tego co on wie, to była: «zlecała zabójstwa, uzbrajała ludzi i zaopatrywała w amunicję». Prawnik odpowiada, że najwyraźniej nikomu nie popuszczała i «jak ktoś z nią zadzierał, to latały kule». Sales twierdzi, że się bał, bo grozili im śmiercią (tzn. siostra wraz z kilkunastoma osobami z grupy, którą się opiekowała): «Nie wiedziałem czy jak pójdę spać, następnego dnia mnie nie zabiją».
• Sales twierdzi, że nikt nie obiecał mu żadnych pieniędzy za zabicie siostry, zabił ją w gniewie i jest jedynym odpowiedzialnym, a pozostali oskarżeni powinni zostać zwolnieni.
• Leal pyta kim była siostra Stang i kim są ci ludzie z Północnej Ameryki. Odpowiada, że gdziekolwiek się oni pojawiają jest przemoc, krew i hańba. Mówi, że oskarżali Saddama Husseina o posiadanie broni chemicznej, a potem zaatakowali i zabili milion ludzi. «Mają to w DNA!» – wykrzykuje – «To stworzyło Dorotę – DNA przemocy! DNA by zabijać!». Później wspomina Guantanamo, gdzie Północni Amerykanie torturowali ludzi i o tym, że brazylijska policja uczy się od nich tortur oraz że FBI rzekomo torturowało oskarżonych w tym procesie.
• Leal wzywa na świadka Batistę, który zeznaje, że to FBI go zastraszyło ekstradycją do Ameryki Północnej oraz karą śmierci i dlatego wcześniej się przyznał.
• Leal mówi, że Brazylia nie powinna ulegać wpływom Ameryki Północnej, która narzuca różne rzeczy, ma pieniądze, poddaje sobie innych, korumpuje i robi wszystko, by się bogacić – do tego są predestynowani. Twierdzi, że siostra Dorota «przybyła by zasiać przemoc w Anapu i zginęła jako rezultat tej przemocy, którą zasiała i kultywowała w regionie». Pyta ławę przysięgłych: «Czy mamy przełknąć tę przemoc? Tego nie można wybaczyć!».
• Leal zapytany w kuluarach o sprawiedliwość odpowiada: «Rzecz ze sprawiedliwością jest dosyć skomplikowana. Gdy spoglądasz w okno widzisz nieskończoność. Nie wiesz gdzie się zaczyna a gdzie kończy. Drzewa, gwiazdy… Nie możesz tego zrozumieć, tak jak nie możesz zrozumieć sprawiedliwości. To wielka tajemnica».

Trudno powiedzieć co jest bardziej szokujące – samo zabójstwo, czy rasistowska linia obrony jaką obrał Americo Leal, świadcząca o tym, do czego są zdolni posunąć się z ludzie którym siostra weszła w drogę. Jak sama mówiła – zakochała się w Brazylii, uzyskała brazylijskie obywatelstwo i nie chciała wywoływać żadnego konfliktu, ale raczej pomóc w rozwiązaniu rzeczywistego problemu z jakim borykają się Brazylijczycy w tym regionie…

***

Błogosławiony jesteś, Święty Stwórco,
Źródło wszystkiego co dobre,
piękne i pełne.

Gdzie całość jest
rozdarta lub rozbita,
 dobroć zraniona lub oszpecona,
 a piękno posiniaczone lub stłuczone,
 prosimy o uzdrowienie i głęboki pokój.

Bądź balsamem uzdrowienia dla tego świata:
 dla wszystkich ludzi, stworzeń,
 miejsc, zdarzeń
 i środowiska.

Witamy dotyk
 Twojej Uzdrawiającej Miłości
 i Delikatnej Obecności.

Zainspirowani przez Dorotę Stang,
 Twoją służebnicę i męczenniczkę,
 modlimy się w komunii
 ze wszystkimi świętymi w chwale,
 przez Jezusa Chrystusa, naszego Pana.

Amen.

(Modlitwa „Nowenny dla uzdrowienia” sióstr Norte Dame de Namur, tłum. własne)

***

– Adam Mateusz Brożyński, 20 września 2021 r.

(opublikowano:20 września 2021 r.)