Księga Rodzaju zawiera dwa opisy stworzenia świata przez Boga. W obu jednak zostało zaakcentowane, iż człowiek, który został stworzony ostatnim aktem kreacji, stanowi zwieńczenie całego dzieła. W pierwszym opisie pojawiają się słowa o stworzeniu go na obraz samego Boga, po których następuje wyjaśnienie, co to oznacza: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem podniebnym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!»¹.

Mowa jest tutaj o «panowaniu», a zatem o władzy nad stworzonym przez Boga światem – ziemią i istotami żywymi. Głębsze wniknięcie w to stwierdzenie pozwala dostrzec, że o panowaniu można mówić tylko w przypadku istoty zdolnej do podejmowania wolnych decyzji. Człowiek zostaje zatem powołany do życia jako pomocnik Boga w dziele stworzenia – zwierzchnik świata stworzonego i jego opiekun.

Podobieństwo do Stwórcy poza istnieniem woli do działania pociąga także zdolność używania rozumu, która jest niezbędna do jej ukierunkowania – określenia celu i potrzebnych do jego osiągnięcia środków. Rozum byłby jednak pozbawiony treści gdyby nie pamięć, która mu ją zapewnia. Choć pojęcia woli, rozumu i pamięci są od siebie różne, to trudno pomyśleć o każdej z tych władz w oderwaniu od pozostałych. Wola pozbawiona rozumu skutkowałaby bezradnością, rozum bez pamięci byłby pozbawiony treści, a pamięć bez rozumu byłaby pozbawiona wniosków. Z tego też powodu, św. Bernard z Clairvaux zwracał uwagę na to, że obrazem Boga Trójjedynego w człowieku są właśnie te trzy władze – wola, rozum i pamięć. I tak jak nie ma Syna bez Ojca, ani Ducha bez Ojca i Syna, tak też nie ma rozumu bez pamięci, ani woli bez pamięci i rozumu: «Pamięć jest znakiem dla Ojca, rozum dla Syna, wola dla Ducha Świętego. Po­nieważ tak, jak Syn został zrodzony przez Ojca, tak także rozum przez pa­mięć; i jak Duch Św. pochodzi od Ojca i od Syna, tak też wola pochodzi od pamięci i rozumu»².

O ile zatem sami jesteśmy niezdolni do aktów creatio ex nihilo, tak otrzymujemy od Stwórcy zadanie opieki nad światem przez Niego stworzonym i zdolność jego przekształcania, która wynika z otrzymanej przez niego władzy. Pomaga w tym jeszcze jedna władza o której mówi się o wiele rzadziej – twórcza moc wyobraźni. Dzięki niej możemy nie tylko symulować w określonych granicach różne przebiegi zdarzeń i ich możliwe konsekwencje, ale na podobieństwo Boga tworzyć i utrzymywać istnienie w naszym umyśle całych światów i istot je zamieszkujących, czego wyrazem są np. dzieła literatury. Dlatego też św. Jan Paweł II zwraca uwagę na to, że choć człowiek jest stworzony na ziemi razem z całym światem, to przez nakaz Stwórcy by czynić sobie ziemię poddaną jest «postawiony ponad światem»³.

Jest jednak jeszcze jedno podobieństwo człowieka do Boga, które nie zostało wypowiedziane explicite, ale jest zawarte implicite w całym akcie stwórczym, a mianowicie – miłość. Bóg tworzy bowiem świat nie tylko dlatego, że może i chce to zrobić, ale jego najgłębszym motywem jest właśnie miłość, czyli pragnienie dobra⁴. Widzimy to w słowach: «A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre»⁵. Na ten aspekt zwracał także uwagę Benedykt XVI podczas przemówienia w Muzeum Auschwitz-Birkenau mówiąc, że choć «Bóg, w którego wierzymy, jest Bogiem rozumu»⁶ to «takiego jednak rozumu, który na pewno nie jest tylko naturalną matematyką wszechświata, ale który stanowi jedność z miłością i dobrem». Benedykt określa go dalej, jako «rozum miłości i afirmacji mocy pojednania i pokoju»⁷, modląc się o to, aby przeważył nad rozumem fałszywym, który jest od Boga oderwany.

Miłość nie jest możliwa w pojedynkę, ale tylko w relacji. Bóg jest miłością, ponieważ stanowi komunię osób – to Ojciec, Syn i Duch Święty. Jest miłością, ponieważ jest rodziną. Stwarzając człowieka na swoje podobieństwo nie powołuje go do samotności, ale właśnie do rodziny. Rodzina jest zatem także – jak mówi Scott Hahn – «wyraźnym odbiciem życia Boga»⁸.

Pierwszym jednak znakiem dobra jakie Bóg ukazuje w świecie jest piękno urzeczywistnienia Jego dobrego zamysłu, w tym szczególnie piękno powołanego do istnienia życia ludzkiego, będącego obrazem samego Stwórcy. Odbiciem tego podobieństwa jest «pierwotne poczucie oblubieńczego sensu ciała przeniknięte tajemnicą pierwotnej niewinności» i ten «najpierwotniejszy sakrament, rozumiany jako znak przenoszący skutecznie w widzialność świata niewidzialną tajemnicę ukrytą w Bogu»⁹. Stwierdzenie podobieństwa do Boga jest jednocześnie wezwaniem do tego, «aby bytować „dla” drugich, aby stawać się darem»¹⁰.

*

Obydwa opisy stworzenia świata w Księdze Rodzaju wskazują na to, iż człowiek stanowi jego zwieńczenie i został stworzony na obraz i podobieństwo Boże. Oznacza to, że jest istotą zdolną do podejmowania wolnych decyzji, obdarzoną władzami woli, rozumu i pamięci, pozwalających mu określać cele i sposoby ich realizacji w świecie.

Wola, rozum i pamięć są według św. Bernarda z Clairvaux znakami Trójcy Świętej w człowieku. Będąc stworzonym w świecie, człowiek zostaje jednocześnie postawiony ponad światem i otrzymuje władzę, by czynić sobie ziemię poddaną. Pomaga w tym także moc wyobraźni, pozwalającą na symulowanie w jakiejś mierze różnych możliwości przebiegu zdarzeń czy światów możliwych.

Istotnym podobieństwem człowieka do Boga jest także miłość, która wyraża się w ukierunkowaniu na dobro, piękno i prawdę. Bóg jest relacją osób, a miłość jest możliwa tylko w relacji. To właśnie miłość stanowi motywację Stwórcy i także człowiek powinien się nią kierować w swoich działaniach, stając się darem dla innych.

---

---